AVIF là gì? Định dạng ảnh hiện đại, tăng tốc Website hiệu quả

Chắc hẳn bạn đã từng ít nhất một lần bực mình vì phải chờ một trang web tải ảnh mãi không xong, hoặc tải một tấm ảnh về máy thì thấy nó mờ tịt, vỡ nét, màu sắc thì nhợt nhạt. Đó là "nỗi đau" mà chúng ta đã sống chung với các định dạng ảnh cũ như JPEG hay PNG suốt bao nhiêu năm qua.

Nhưng thời thế đã thay đổi. Một "nhân vật mới" đã bước ra sân khấu công nghệ với lời hứa hẹn sẽ giải quyết tất cả những vấn đề trên. Nhân vật đó mang tên: AVIF.

Vậy AVIF là gì mà nghe "ghê gớm" vậy? Nó có thật sự tốt như lời đồn? Và quan trọng nhất là liệu nó có thay thế được "các bô lão" JPEG và PNG không?

Hãy cùng nhau tìm hiểu một cách thật đơn giản, dễ hiểu nhé.

AVIF là gì?

Tưởng tượng bạn có một món đồ cần đóng vào hộp để gửi đi.

• JPEG/PNG giống như những cái hộp cũ, to và cồng kềnh. Để nhét đồ vào, bạn phải chấp nhận cái hộp chiếm nhiều diện tích, khá nặng nề.
• AVIF giống như một cái "hộp thần kỳ" của Doraemon. Nó cũng chứa được y hệt món đồ đó, thậm chí còn giữ đồ tốt hơn, nhưng kích thước và trọng lượng của cái hộp lại nhỏ hơn rất nhiều.

Nói một cách kỹ thuật hơn, AVIF (viết tắt của AV1 Image File Format) là một định dạng file ảnh siêu hiện đại. Nó được sinh ra để nén (làm nhỏ) hình ảnh một cách hiệu quả nhất có thể mà vẫn giữ được chất lượng hình ảnh ở mức cao ngất ngưởng.

AVIF không phải là sản phẩm của một công ty đơn lẻ. Nó được tạo ra bởi AOMedia (Alliance for Open Media) – một liên minh của các "ông lớn" công nghệ mà bạn nghe tên là thấy uy tín ngay: Google, Apple, Microsoft, Amazon, Netflix, Mozilla... Sự chung tay của những gã khổng lồ này chính là bảo chứng cho tương lai tươi sáng của AVIF.

Tại sao AVIF lại "lợi hại" đến vậy?

AVIF không chỉ đơn thuần là "nhỏ hơn". Sức mạnh của nó đến từ sự kết hợp của nhiều yếu tố vượt trội.

1. Nén "bá đạo", dung lượng siêu nhẹ: Đây là ưu điểm ăn tiền nhất. So với JPEG ở cùng một chất lượng hình ảnh, file AVIF có thể nhỏ hơn tới 50% hoặc hơn. Điều này có nghĩa là:

   • Website tải nhanh hơn: Người dùng không phải chờ đợi, trải nghiệm tốt hơn.
   • Tiết kiệm băng thông: Cả người dùng và chủ website đều đỡ tốn dữ liệu di động và chi phí hosting.

2. Chất lượng hình ảnh vượt trội: AVIF không hy sinh chất lượng để đổi lấy dung lượng.

   • Hỗ trợ HDR (High Dynamic Range): Nó có thể hiển thị dải màu sắc và độ sáng rộng hơn nhiều so với JPEG. Hình ảnh sẽ có chiều sâu, vùng sáng và vùng tối rõ nét, sống động như thật.
   • Hỗ trợ màu 10-bit và 12-bit: Trong khi JPEG chỉ dừng lại ở 8-bit màu (16.7 triệu màu), AVIF hỗ trợ nhiều hơn, giúp màu sắc chuyển tiếp mượt mà, không bị hiện tượng "vệt" hay "bậc thang" (color banding) trên những vùng chuyển màu tinh tế như bầu trời.

3. Hỗ trợ ảnh trong suốt (Alpha Channel): Giống như PNG, AVIF có thể tạo ra những bức ảnh có nền trong suốt. Nhưng lợi hại hơn là file AVIF có nền trong suốt vẫn có dung lượng nhỏ hơn PNG rất nhiều.

4. Hỗ trợ ảnh động (Animation): AVIF có thể thay thế cho cả định dạng GIF. Nó tạo ra các ảnh động chất lượng cao hơn, nhiều màu sắc hơn và dung lượng nhỏ hơn đáng kể so với file GIF cồng kềnh, lỗi thời.

5. Miễn phí và mã nguồn mở: Điều này cực kỳ quan trọng. Vì nó miễn phí, bất kỳ ai, từ nhà phát triển web cá nhân đến các công ty lớn, đều có thể sử dụng AVIF mà không phải trả bất kỳ khoản phí bản quyền nào. Điều này thúc đẩy sự chấp nhận và phổ biến của nó.

Tóm lại, AVIF giống như một "võ sĩ toàn năng", có thể làm tốt công việc của cả JPEG (ảnh nén), PNG (ảnh trong suốt) và GIF (ảnh động) nhưng lại gọn nhẹ và mạnh mẽ hơn tất cả.

Nghe "ngon" vậy, nhưng AVIF có điểm yếu nào không?

Tất nhiên là có. Không có gì là hoàn hảo 100%, và AVIF cũng có một vài rào cản ở thời điểm hiện tại.

• Yêu cầu phần cứng cao hơn để xử lý: Việc nén và giải nén một file AVIF đòi hỏi nhiều sức mạnh xử lý hơn so với JPEG. Điều này có nghĩa là trên các thiết bị cũ, yếu, việc hiển thị ảnh AVIF có thể chậm hơn một chút. Tuy nhiên, với sức mạnh của smartphone và máy tính ngày nay, vấn đề này đang dần được khắc phục.
• Chưa được hỗ trợ 100%: Đây là điểm yếu lớn nhất. Mặc dù các trình duyệt phổ biến như Chrome, Firefox, Safari (từ phiên bản mới) đã hỗ trợ AVIF, nhưng vẫn còn một số trình duyệt cũ hoặc các phần mềm chỉnh sửa ảnh chưa "chơi" với định dạng này. Các nhà phát triển web cần phải có giải pháp dự phòng (fallback), tức là nếu trình duyệt không đọc được AVIF, nó sẽ tự động hiển thị ảnh JPEG hoặc WebP thay thế.

Đặt lên bàn cân: AVIF vs. JPEG vs. PNG vs. WebP

Để dễ hình dung, hãy xem bảng so sánh nhanh này:

WebP là một định dạng do Google tạo ra trước AVIF, nó tốt hơn JPEG nhưng nhìn chung vẫn thua kém AVIF về hiệu quả nén và các tính năng nâng cao như HDR.

Vậy tương lai của AVIF sẽ ra sao? Liệu có "soán ngôi" thành công?

Câu trả lời gần như chắc chắn là CÓ, nhưng sẽ cần thêm thời gian.

Sự hậu thuẫn của cả một "liên minh công nghệ" hùng hậu là động lực quá lớn. Khi các trình duyệt, hệ điều hành (như Windows, Android đã hỗ trợ sẵn), và các nền tảng lớn (như Netflix đang dùng để hiển thị poster phim) đều đồng loạt ủng hộ, việc AVIF trở thành tiêu chuẩn mới chỉ là vấn đề thời gian.

Đối với người dùng bình thường, bạn có thể không cần làm gì cả. Các trang web sẽ tự động chuyển đổi và phục vụ ảnh AVIF để bạn có trải nghiệm lướt web nhanh hơn.

Đối với các nhà phát triển web, nhiếp ảnh gia, hay những người làm trong ngành sáng tạo, bây giờ chính là thời điểm vàng để bắt đầu tìm hiểu và ứng dụng AVIF vào sản phẩm của mình để đi trước một bước. Bạn có thể dùng các công cụ online như VnnTools, Squoosh (của Google) hoặc các plugin cho Photoshop để dễ dàng chuyển đổi ảnh sang định dạng AVIF.

Kết luận

AVIF không còn là một khái niệm tương lai xa vời. Nó là một công nghệ của hiện tại, một giải pháp ưu việt cho bài toán hình ảnh trên không gian số. Nó nhỏ hơn, đẹp hơn, đa năng hơn và hứa hẹn sẽ thay đổi cách chúng ta tương tác với nội dung hình ảnh trên Internet.

Lần tới, khi bạn lướt một trang web mà thấy ảnh ọt tải vèo vèo mà vẫn sắc nét căng đét, hãy mỉm cười và nghĩ rằng, có thể bạn đang được hưởng lợi từ "người hùng thầm lặng" mang tên AVIF đấy.