Chắc hẳn bạn đã quá quen mặt với những file ảnh có đuôi .jpg hay .png rồi đúng không? Chúng ở khắp mọi nơi, từ tấm ảnh selfie bạn đăng lên Facebook, đến cái logo trên trang web bạn đang xem. Nhưng đã bao giờ bạn gặp một file ảnh có cái đuôi lạ hoắc .tiff hoặc .tif và tự hỏi: "Ủa, cái này là cái gì vậy? Sao nó nặng thế?"
Nếu câu trả lời là có, thì xin chúc mừng, bạn sắp khám phá ra một trong những "người hùng thầm lặng" nhưng cực kỳ quyền lực của thế giới đồ họa và nhiếp ảnh.
Bài viết này sẽ giải thích một cách mộc mạc và dễ hiểu nhất về TIFF, để bạn không chỉ biết "nó là gì" mà còn hiểu "khi nào nên dùng nó".
Nói nhanh cho người bận rộn: TIFF là gì?
TIFF là viết tắt của Tagged Image File Format.
Nói nôm na, bạn hãy tưởng tượng file JPEG giống như một bức ảnh đã được in ra và ép plastic. Nó đẹp, gọn nhẹ, dễ chia sẻ, nhưng một khi đã in ra rồi thì rất khó để chỉnh sửa gì thêm trên đó.
Còn file TIFF giống như một cái "thùng đồ nghề" của người thợ ảnh. Trong đó chứa đựng tất cả mọi thứ: bức ảnh gốc với chất lượng nguyên sơ nhất, các lớp (layers) chỉnh sửa riêng biệt, các ghi chú, thông số kỹ thuật... Mọi thứ đều được giữ lại y nguyên.
Chính vì là "thùng đồ nghề" nên nó rất cồng kềnh và nặng nề, nhưng lại vô cùng linh hoạt và chất lượng.
Tại sao dân chuyên lại "mê mẩn" file TIFF?
Không phải tự nhiên mà TIFF được giới nhiếp ảnh gia, nhà thiết kế đồ họa và các nhà in ấn chuyên nghiệp tin dùng. Đây là những lý do chính:
1. Chất lượng "đỉnh chóp" - Nén không mất dữ liệu (Lossless)
Đây là ưu điểm vàng của TIFF. Khi bạn lưu một file ảnh dưới dạng JPEG, mỗi lần lưu lại là một lần chất lượng ảnh bị giảm đi một chút (gọi là nén "lossy" - mất dữ liệu). Giống như bạn photo một tờ giấy, rồi lại lấy bản photo đó đi photo tiếp, chất lượng sẽ mờ dần.
TIFF thì khác. Nó sử dụng phương pháp nén "lossless", tức là dù bạn có mở ra, chỉnh sửa rồi lưu lại 100 lần, chất lượng ảnh vẫn vẹn nguyên như ban đầu. Mọi chi tiết, màu sắc, độ nét đều được bảo toàn tuyệt đối.
2. Linh hoạt như chơi Lego - Hỗ trợ Layers và Channels
Nếu bạn là dân thiết kế, bạn sẽ hiểu nỗi khổ khi nhận được một file ảnh logo đã bị "dẹt" (flattened). Bạn không thể tách nền, không thể đổi màu chữ, không thể di chuyển các vật thể.
File TIFF chính là cứu cánh. Nó cho phép bạn lưu lại tất cả các lớp (layers) mà bạn đã tạo ra trong Photoshop hay các phần mềm chỉnh sửa khác. Người nhận file có thể dễ dàng mở ra và tiếp tục chỉnh sửa trên từng lớp riêng biệt.
3. "Cuốn sổ tay" đa năng - Lưu được siêu dữ liệu (Metadata)
TIFF có thể lưu trữ rất nhiều thông tin đi kèm với bức ảnh, như: máy ảnh nào đã chụp, thông số ISO, tốc độ màn trập, khẩu độ, thậm chí cả định vị GPS. Điều này cực kỳ hữu ích cho các nhiếp ảnh gia muốn quản lý kho ảnh của mình một cách chuyên nghiệp.
Nghe có vẻ tuyệt vời, nhưng... "mặt trái" của TIFF là gì?
Cái gì cũng có hai mặt, và TIFF cũng có điểm yếu chí mạng:
1. Kích thước "khủng long"
Chính vì lưu giữ quá nhiều thông tin và không hy sinh chất lượng, dung lượng của một file TIFF thường rất lớn, lớn hơn file JPEG rất nhiều lần. Một tấm ảnh chất lượng cao có thể nặng vài chục, thậm chí vài trăm MB là chuyện bình thường.
2. Không phải là "dân chơi" Web
Bạn gần như sẽ không bao giờ thấy một trang web nào dùng ảnh TIFF để hiển thị. Lý do đơn giản:
- Quá nặng: Làm tốc độ tải trang chậm như rùa.
- Không tương thích: Hầu hết các trình duyệt web không hỗ trợ hiển thị trực tiếp file TIFF.
Vậy tóm lại, khi nào nên "kết thân" và khi nào nên "nói lời tạm biệt" với TIFF?
Đây là phần quan trọng nhất giúp bạn ứng dụng vào thực tế.
Hãy dùng TIFF khi:
- Lưu trữ ảnh gốc: Sau một buổi chụp hình, hãy chuyển đổi file RAW của bạn thành TIFF để lưu trữ lâu dài. Đây sẽ là file "master" chất lượng cao nhất của bạn.
- In ấn chuyên nghiệp: Khi bạn muốn in một tấm ảnh khổ lớn, một poster, banner hay catalogue, hãy gửi file TIFF cho nhà in. Họ sẽ "yêu" bạn vì điều đó. Chất lượng bản in sẽ sắc nét và màu sắc chính xác tuyệt đối.
- Scan tài liệu quan trọng: Khi scan tài liệu, hình ảnh cũ hoặc tác phẩm nghệ thuật cần bảo tồn chất lượng gốc, hãy chọn định dạng TIFF.
- Trao đổi file giữa các phần mềm thiết kế: Khi bạn đang làm việc dở dang trên Photoshop và cần gửi cho đồng nghiệp để họ làm tiếp trên một phần mềm khác, TIFF là một lựa chọn an toàn để bảo toàn các layer và chất lượng.
Hãy tránh xa TIFF khi:
- Đăng ảnh lên website, blog, mạng xã hội: Hãy dùng JPEG (cho ảnh thông thường) hoặc PNG (cho ảnh cần nền trong suốt).
- Gửi ảnh qua email, Messenger, Zalo: Người nhận sẽ "khóc thét" khi phải tải một file ảnh nặng hàng chục MB. Hãy chuyển nó sang JPEG trước khi gửi.
- Điện thoại hoặc máy tính của bạn sắp hết dung lượng: Lưu trữ nhiều file TIFF sẽ ngốn bộ nhớ rất nhanh.
Làm sao để mở file TIFF?
Tin vui là việc mở file TIFF không hề khó. Hầu hết các hệ điều hành hiện nay đều có trình xem ảnh mặc định có thể mở được file này:
- Trên Windows: Photos app
- Trên macOS: Preview app
- Các phần mềm chuyên dụng: Adobe Photoshop, Lightroom, GIMP (miễn phí), và rất nhiều phần mềm đồ họa khác đều đọc và chỉnh sửa file TIFF một cách dễ dàng.
Lời kết
Giờ thì bạn đã hiểu rõ về TIFF rồi đấy. Nó không phải là một định dạng để dùng hàng ngày cho mọi mục đích, nhưng trong những lĩnh vực đòi hỏi chất lượng và sự linh hoạt tuyệt đối, TIFF chính là vị vua không ngai.
Hãy nhớ đến phép so sánh đơn giản: JPEG là bức ảnh để khoe, còn TIFF là "thùng đồ nghề" để làm việc. Hiểu được điều này, bạn sẽ biết cách sử dụng các định dạng ảnh một cách thông minh và hiệu quả nhất.
